حکومت و مذهب

پيشگفتار

هفدمين كنفرانس انجمن پژوهشگران ايران كه امروز با عنوان «حكومت و مذهب» و با شركت صاحبنظران آغاز بكار مي نمايد، از اعتبار و حساسيت فوق العاده اي برخوردار است، اعتبار آن بار عملي و پژوهشي اين كنفرانس در جهت كوشش و جستجو و راه يابي به علل و عوامل تنگناهايي است كه جامعه ما به دليل حاكميت مذهب در داخل و خارج از كشور با آن روبروست و حساسيت آن، بررسي و مطالعه تأثير اين حاكميت بر زندگي شخصي و فرد فرد ايرانيان و نيز بحث و بررسي در جايگاه دين و مذهب در زندگي مردم ما در آستانه قرن بيست و يكم است. اعتقاد به باورهاي ديني و مذهبي،‌در طول تاريخ، از آغاز تكوين جوامع بشري تاكنون، مراحل متعددي را پيموده و اشكال گوناگوني بخود گرفته است. نقش مثبت يا منفي آن در سير تاريخ و تأثير آن بر زندگي انسان ها، امري است كه تاكنون در موارد بسيار مورد بررسي جامعه شناسان و تاريخ نگاران واقع شده و تحليل هاي كوناگون نيز بر آن به عمل آمده است.

امروزه نتايج تحليلي، اجتماعي و تجربي آن در فرهنگ دنياي متمدن خارج كردن دين از ديدگاههاي استبدادي و تحميل شده با زور و ظلم و ديكتاتوري، بي عدالتي ها و هوي و هوس هاي فردي است و تبديل آن به رابطه اي بسيار ظريف، شخصي و عارفانه بين فرد و خدا.

توجه و نگاهي عميق به جوامع پيشرفته و توسعه يافته امرز بشري نشانگر اين واقعيت است كه مردم اين جوامع مسئوليت هاي اخلاقي و انساني خود را نه در قبال حكومت ها كه در برابر خداي خود مي دانند، از سوي ديگر دست آوردهاي تجربي و علمي ديگر آن تنظيم روابط اجتماعي، سياسي  در بين حكومت ها و افراد جامعه است و به عبارتي روشن تر، تدوين اصول و قواعد جامعي است كه راهنماي زندگي اجتماعي و قوانين مدني حاضر گرديده است.

در همين زمينه است كه سوال اصلي و اساسي انجمن پژوهشگران ايران نيز مطرح مي گردد و آن اين است كه با توجه به روابط فرد با خالق خود و روابط حاكم بر اجتماعات امروز حل و فصل مسايل پيچيده آن و تدوين نهادها و قوانين وضع شده و تجربه شده از قرن ها پيش تاكنون، آيا ما ايرانيان بايد يكبار ديگر در صدد تجربه و تجربهء تجربه شده ها باشيم و يا اين كه، اولي را به خالق و بعدي را به انسان هاي صاحب صلاحيت و داراي تشخيص در هر زمينه اي واگذاريم. بدون ترديد جواب اين سوال بر دوش متفكران و صاحبنظران بي شماري است كه انجمن پژوهشگران ايران تلاش كرده است تعدادي از برگزيدگان آنانرا در اين اجتماع گرد هم بياورد تا بتوانند جواب مقتضي بر اين سوال و پرسش هاي فراوان ديگر بيابند.

حاصل سخن آن كه ما در انجمن پژوهشگران ايران بر آن شده ايم كه براي جستجوي حقيقت در اين مرحله پاي به ميدان بگذاريم، نه مدعي آن هستيم كه انجمن پژوهشگران ايران تنها گروهي است كه در اين راه كوشش مي كند، نه گمان داريم كه دست تنها مي توانيم ادامه دهنده اين راه باشيم، نه تصور بر آن داريم كه با اين كنفرانس همه چيز حل و فصل خواهد شد و نه اين اولين و آخرين كنفرانس ما در اين زمينه خواهد بود. تعدادي از كنفرانس هاي انجمن پژوهشگران پي در پي تكرار مي گردد، كه كنفرانس بررسي انقلاب، كنفرانس ساختار جامعه مدني، و كنفرانس حكومت و مذهب «كتاب حاضر» از آن جمله اند. از آنجائي كه ما در كنفرانس هاي انجمن پژوهشگران ايران اعتقاد داريم كه انجمن ما محل برخورد افكار و عقايد متفاوت است و يك طرفه و يك جانبه نميتوان و نبايد به بررسي و تحقيق علمي پرداخت، اين بار هم بمانند هميشه از تمامي گروههاي فكري، با افكار و عقايد متفاوت دعوت بعمل آورده ايم كه در اين كنفرانس نيز بمانند كنفرانس هاي گذشته شركت فعال داشته باشند و ديدگاههاي خود را بيان كنند و از جمله از تعدادي از صاحبنظران و مقامات علمي و مذهبي در داخل و خارج از ايران دعوت بعمل آورده ايم، كه اسامي آن ها و علل عدم حضورشان در اختيار همگان قرار داده خواهد شد.

در پايان كلام و نكته اي كه حائز اهميت فراوان است و نبايد فراموش شود اينكه:

ما مجموعه انسان هايي كه با افكار و عقايد متفاوت و اديان و مذاهب مختلف، در گوشه و كنار اين سرزمين مشغول به زندگي هستيم و ايراني ناميده مي شويم، داراي اعتقادات فراواني هستيم كه، افتخار و هم بستگي و موجوديت ايران در سرلوحه آن است. در ايراني كه محل زندگي و سكناي ما ايرانيانست، هيچ ايراني به لحاظ دين و مذهب، زبان و محل زندگي و روشني و تيرگي پوست بر ديگري امتياز و رجحان ندارد و ايراني تر از آن ديگري نيست.

از ازمنه قديم تاكنون در ايران نه جنگ هاي مذهبي وجود داشته است و نه گروهگرايي هاي فرقه اي، امروزه نيز كه با سياست هاي غلط حكومت ها به علايم ظاهري آن برميخوريم، ضمن هشدار و محكوم كردن آن بايد بتوانيم هوشيارانه و براي حفظ يكپارچگي ايران و ايرانيان از آن دوري كنيم. بدون ترديد راه حل هاي مناسب آن وجود دارد و بايد بدان دست يافت و كوشش قطعي ما نيز بر آن است و در آن پاي گذاشته ايم كه نشان آن كنفرانس هويت ملي ما در سال گذشته در دانشگاه امريكائي واشنگتن، حكومت  مذهب و با شركت تمامي مذاهب، امروز و در آينده اي نه چندان دور، كنفرانس هاي ديگري در هويت ملي در اروپا خواهد بود، و در نهايت آن كه ما در قالب يكپارچگي ايران بر هويت ملي، هويت مذهبي، هويت قومي، هويت زباني و… كوشش فراوان به عمل مي آوريم و بر آن احترام فراوان قائل هستيم.

دكتر حسين لاجوردي

رئيس انجمن پژوهشگران ايران